CEVİZ YETİŞTİRİCİLİĞİ

Ceviz yetiştiriciliği, Türkiye’nin her bölgesinde rahatlıkla gerçekleştirilebilen bir faaliyet olmasına rağmen Türkiye; 2019 yılında 129 milyon dolarlık ceviz ithalatı yapmakla birlikte Tarım ve Orman Bakanlığı’nın açıklamış olduğu 2020 yılına ait verilere göre %11,4’lük bir pay ile ceviz ithalatında ilk sıraya yerleşmiş bulunuyor. Bu durumun sebebini anlamak içinse Türkiye’de ceviz yetiştiriciliğine halkın ve çiftçinin gözünden ayrı ayrı bakmakla birlikte coğrafi etkenleri de değerlendirmek gerekmekte.

   Yukarıda bahsedilen etkenler haricinde Türkiye’de ceviz yetiştiriciliğine destek ve ceviz ithalatını azaltmak üzere başlatılan bir takım kampanyalar da mevcut. Bu kampanyalardan birinden şöyle bahsetmek mümkün:

• Türkiye Ceviz Yetiştiriciliğini Geliştirme ve Entegre Projesi

Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü öğretim üyesi olan Prof. Dr. Yaşar AKÇA tarafından yürütülen bu proje aynı zamanda Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) tarafından desteklenen ve 1 Milyon 414 Bin TL bütçeye sahip bir projedir. Bu projenin hedefiyse ceviz üretimini 100 bin ton artırmaktır.

Şimdi gelin bir de ceviz yetiştiriciliği için gerekli olan şartlara bakalım.

• Toprak ve İklim

Toprak derinliğinin en az 2 metre olması gereken cevizin taban suyu yüksekliği cevizin kurumasına neden olur. Toprağın pH değeri ise 6 ve 7 seviyelerinde olmalı, tuzluluk bulundurmamalıdır. Ve aynı şekilde alkalilik de. 40 derecenin üzerindeki yaz sıcakları sonucunda cevizin yapraklarında yanma, ceviz içerisindeyse büzülme dediğimiz olaylar meydana gelebilir. Ceviz genel olarak bakıldığında -20 derecenin altındaki sıcaklıklara uyum sağlayamamakta, tutunamamaktadır. Buna karşın yeryüzünde -40 dereceye kadar dayandığı gözlemlenebilmiş ceviz türleri de mevcut durumda bulunmaktadır. İlkbahar ve yaz aylarındaysa 25 derece ile 35 derece arası sıcaklığa ihtiyaç duyarlar. Tomurcuk döneminden bahsedecek olursak tomurcuklanma ve küçük yeşil meyve döneminde -1 derecenin altındaki sıcaklıklar, tam çiçeklenme dönemindeyse -3 derecenin altındaki sıcaklıklar ceviz için olumsuz sonuçlar doğurabilmektedir. Yıllık yağış gereksinimine gelecek olursak burada da yıllık 500 mm’nin altındaki yağış miktarları cevizi olumsuz etkilerken yıllık 500 mm ve üzerindeki yağış miktarı ceviz bitkisi için yeterli olmaktadır. Çiçeklenme dönemindeyse yağış ile birlikte şiddetli rüzgârlar da bitkiyi olumsuz etkileme gücüne sahiptir.

• Bitkisel Özellikler

 Cevizin bitkisel özelliklerine gelecek olursak genel olarak bakıldığında hızlı büyüyen ve 25 metre ile 40 metre arası boya ulaşabilen ve aynı zamanda 300 ile 500 metrekare arasında değişken sayılarda alan kaplayabilen bir bitki olduğunu görmemiz mümkündür. Genelde kazık köklü olan ancak bolca kılcal kök de bulundurabilen ceviz bitkisinin köklerinin uzama miktarı ise 3 metre ile 5 metre arasında değişebiliyorken uçları sivri şekilde olan yaprakların boyu da 6 santimetre ile 13 santimetre arasında değişkenlik gösterebilmektedir.

• Gövde ve Dallar

Ceviz bitkisinin gövdesinden ve dallarından bahsedecek olursak gövde üzerindeki dallanma şeklinde tanımlayabileceğimiz olay genellikle gövdenin toprak üzerindeki başlangıç noktasından 1-2 metre yükseklikte başlar. 5-6 metreye kadar gelişebilen gövde çevresiyle ceviz bitkisi parlak yeşil zeytin ya da esmer tüysüz sürgünlere sahiptir. Bitkinin gövde rengi yaşamının ilk yıllarında gümüş benzeri bir renk ve yüzeyi pürüzsüz denilir durumda olmasına rağmen ilerleyen yıllarda bitkinin gövde renginin koyulaştığı gözlemlenir.

• Çiçekler ve Tozlanma

Cevizin çiçekleriyse monoik yapıda bulunur. Bu şu anlama gelmekte: Erkek ve dişi çiçekler farklı bölgelerde yer alır. Ceviz bitkisinin çiçeklerinde tozlanma olayı ise rüzgâr etkisiyle gerçekleşmektedir.

• Çoğaltma

1. Generatif Çoğaltma (Tohumla Çoğaltma)

Pek tercih edilmeyen bu çoğaltma yönteminde yeni bitki, ana bitkiye ait özelliklerin neredeyse hiçbirini taşımamakla kullanılmaz birlikte anaç-çöğür elde edilmesi ya da ıslah üzerine yapılan çalışmalar dışında kullanılmaz. Ancak yine de bu çoğaltma işlemi için tohumlarda bulunması gereken bir takım özellikler mevcuttur. Bu özellikleri şöyle sıralamak mümkün:

• Dolgun ve gelişmiş olmalı
• Sağlıklı ve gelişmiş ağaçlardan alınmış olmalı
• Zarar görmemiş bir meyveye ait olmalı

2. Vegetatif Çoğaltma

Ana canlıdan farklı olacağı gerekçesinden dolayı generatif çoğaltma yapılamayan cevizler genellikle bu yolla çoğaltılırlar. Günümüzde ise vegetatif çoğaltmanın bir alt başlığı olan aşı ile çoğaltma kullanılmaktadır. Ancak bu noktada da aşı ile çoğaltma için gerekli olan bir takım şartlar karşımıza çıkmakta. Bu şartları şöyle sıralamamız mümkün:

• Sıcaklık: Sıcaklık değerlerinin 23 derece ile 30 derece arasında bir değerde olması aşı yolu ile çoğalmayı olumlu etkilemektedir.
• Nem: Ortamda yeterince nem bulunduğunda aşılama işleminin olumlu yönde gelişim gösterdiği gözlenmiştir.

• Aşıcının Deneyimi: Bu maddede değinmemiz gereken bir de bilgi bulunmakta: Ceviz bitkisinde aşı başarısı diğer bitkilere oranlara çok daha düşüktür. Dolayısıyla bu durumda aşıcının deneyimi de fazladan önem kazanmıştır.

• Aşı Esnasında Kullanılacak Olan Araç- Gereçler: Kullanılacak araçların kaliteli olması gerekmektedir. Aşıyı sarmak içinse aşı bandı ve yahut pamuk ipliği tercih edilebilir.

• Kalem: Aşı kalemi olarak kullanılan sağlıklı ve yeterince gelişmiş olan yıllık sürgünler üzerindeki henüz sürmemiş olan gözlerden 2. Ve 5. Gözler arası olanlardan seçilip aşıda kullanılır.

• Aşı Zamanı: Aşı gözü alınacak sürgünlerin ve fidanların kabuklarını bıraktığı dönem aşı zamanı için en uygun zamandır. Aşı sürgünü üzerinde bulunan kabuk kaldırıldığında gözün altında kalan nokta kabukta kalıyorsa bu durum, söz konusu göz için aşı vaktinin geldiğinin göstergesidir. Fakat tam aksi olarak nokta sürgünün gövdesinde kalıyorsa aşı vakti geçmiştir. Ve aynı zamanda söylenebilir ki bir bölgede aşılama vaktinin geldiğini anlamanın yollarından biri de o bölgede ekinlerin biçilmeye başladığı dönemle aynı olduğunun bilinmesinden geçer.

Ceviz yetiştiriciliği kılavuzu için tıklayın.